Podatnik VAT czynny produkuje stolarkę budowlaną. Przedsiębiorca posiada m.in. halę produkcyjną stanowiącą środek trwały jego firmy. Jest ona amortyzowana metodą liniową z zastosowaniem ustawowej 2,5-proc. rocznej stawki amortyzacyjnej, a została wprowadzona do środków trwałych w listopadzie 2009 r. W hali tej 24 lutego 2021 r. wybuchł pożar, w wyniku czego zniszczeniu uległ cały budynek oraz wszystko, co się w nim znajdowało.
Podatnik VAT czynny produkuje stolarkę budowlaną. Przedsiębiorca posiada m.in. halę produkcyjną stanowiącą środek trwały jego firmy. Jest ona amortyzowana metodą liniową z zastosowaniem ustawowej 2,5-proc. rocznej stawki amortyzacyjnej, a została wprowadzona do środków trwałych w listopadzie 2009 r. W hali tej 24 lutego 2021 r. wybuchł pożar, w wyniku czego zniszczeniu uległ cały budynek oraz wszystko, co się w nim znajdowało. Hala nie mogła być dalej użytkowana i została całkowicie rozebrana. Przedsiębiorca podjął decyzję o budowie nowej i rozpoczął proces inwestycyjny (m.in. zawarł umowę z wykonawcą, złożył wnioski o pozwolenia budowlane itd.). Nowa hala będzie stanowić dla przedsiębiorcy środek trwały i zostanie zaliczona zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych do tego samego rodzaju co ta, która uległa spaleniu. Inwestycja ma zostać oddana do użytkowania w I lub w II kwartale 2022 r. Hala, która spłonęła, była ubezpieczona i przedsiębiorca otrzymał 26 lipca 2021 r. od firmy ubezpieczeniowej odszkodowanie w kwocie 1 400 000 zł. Podstawą jego wypłaty była polisa. Na zlecenie ubezpieczyciela został przygotowany raport dotyczący likwidacji szkody, w którym oszacowano jej wartość. W sprawie pożaru śledztwo prowadziła policja. Z uwagi na niewykrycie sprawcy przestępstwa wydała ona 11 czerwca 2021 r. postanowienie o umorzeniu śledztwa (zatwierdzone przez prokuraturę rejonową). Przedsiębiorca (poszkodowany) nie wniósł zażalenia na to postanowienie. Prognozuje on, że nakłady na budowę nowej hali przekroczą 1 400 000 zł, a zatem cała kwota otrzymanego odszkodowania zostanie wydatkowana na ten cel w latach 2021–2022. Przedsiębiorca zamierza do otrzymanego odszkodowania zastosować zwolnienie z podatku. W takim przypadku nie zaliczy on w koszty uzyskania przychodów odpisów z tytuły zużycia hali od tej części jej wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie hali, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym (zwolnionym z podatku). Przedsiębiorca rozlicza PIT na zasadach podatku liniowego, prowadząc księgi rachunkowe, a VAT i zaliczki na PIT opłaca na zasadach ogólnych za okresy miesięczne. Jak powinien rozliczyć na gruncie PIT oraz VAT otrzymane od ubezpieczyciela odszkodowanie z tytułu zniszczenia hali produkcyjnej w wyniku pożaru? ©℗
PIT
Ustawa o PIT dokonuje specyfikacji źródeł przychodów, wymieniając m.in. pozarolniczą działalność gospodarczą w art. 10 ust. 1 pkt 3. Za przychód z działalności, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT (tj. pozarolniczej działalności gospodarczej), uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych VAT za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług (art. 14 ust. 1 ustawy o PIT).
Przychodem z działalności gospodarczej są również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej (art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o VAT).
W analizowanej sprawie otrzymanie odszkodowania z tytułu pożaru hali produkcyjnej (środka trwałego) w kwocie 1 400 000 zł stanowi więc dla przedsiębiorcy przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przychód z tytuł odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą należy rozpoznać w dacie jego otrzymania stosownie do art. 14 ust. 1i ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku otrzymania przychodu z działalności gospodarczej, do którego nie stosuje się art. 14 ust. 1c, 1e i 1h ustawy o PIT, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty. W analizowanej sprawie przychód z tytułu otrzymanie odszkodowania powstanie zatem 26 lipca 2021 r.
Fakt, że odszkodowanie stanowi dla przedsiębiorcy przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, nie oznacza, iż będzie on musiał zapłacić od niego PIT. Stosownie bowiem do art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup lub na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT) do tego samego rodzaju co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przy czym art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio.
Uwaga! Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych według zasad określonych w art. 22a–22o ustawy o PIT, od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie (art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy o PIT).
Zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT, stosuje się także do otrzymanego odszkodowania w części odpowiadającej wartości wydatków poniesionych przez podatnika na cele określone w tym przepisie od dnia powstania szkody do dnia otrzymania odszkodowania, w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne (art. 21 ust. 35a ustawy o PIT).
Literalne brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT nie pozostawia wątpliwości, że odszkodowanie za szkody w środku trwałym (z wyłączeniem samochodu osobowego) jest wolne od podatku, jeżeli zaistnieją warunki określone wprost w tym przepisie, tj.:
- rzeczywiste wydatkowanie uzyskanego odszkodowania na wskazane cele: remont, zakup bądź wytworzenie środka trwałego oraz
- określony przedział czasu na wydatkowanie: w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym.
Z takiej konstrukcji przepisu wynika, że niespełnienie jednego z tych warunków oznacza obowiązek opodatkowania uzyskanego odszkodowania z tytułu szkody w środkach trwałych.
Zatem zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wartość odszkodowania otrzymanego w związku ze środkiem trwałym (innym niż samochód osobowy) nie podlega opodatkowaniu, jednak warunkiem skorzystania z tegoż zwolnienia jest:
- konieczność spożytkowania kwoty odszkodowania na remont, wytworzenie lub zakup nowego środka trwałego, w ramach zastąpienia uszkodzonego sprzętu (według tego samego rodzaju KŚT),
- dokonanie tego remontu, wytworzenia lub nabycie najpóźniej do końca kolejnego roku podatkowego po roku, w którym otrzymano odszkodowanie,
- niezaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z nowym lub naprawionym środkiem trwałym (w tym odpisów amortyzacyjnych), w części pokrytej ze zwolnionego z opodatkowania odszkodowania.
W analizowanej sprawie spełnione są warunki do objęcia otrzymanego odszkodowania za szkody spowodowane pożarem hali produkcyjnej zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT, ponieważ:
- nowy budowany (wytworzony) środek trwały – sfinansowany z odszkodowania – będzie środkiem trwałym tego samego rodzaju, zgodnie z KŚT, co środek trwały, za który wypłacono odszkodowanie,
- odszkodowanie przedsiębiorca otrzymał 26 lipca 2021 r. i planuje w całości wydać te środki na wybudowanie nowej hali produkcyjnej, najpóźniej do końca II kwartału 2022 r.
- w sytuacji zastosowania zwolnienia z podatku otrzymanego odszkodowania przedsiębiorca nie zaliczy w koszty uzyskania przychodów odpisów z tytuły zużycia hali od tej części jej wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie hali, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym (zwolnionym z podatku).
Na potrzeby schematu rozliczenia zakładam, że prognozy dotyczące wydatkowania całości kwot z przedmiotowego odszkodowania oraz terminu zakończenia inwestycji (budowy nowej hali produkcyjnej) okażą się słuszne, a zatem otrzymane odszkodowanie korzystać będzie ze zwolnienia z PIT. Przedsiębiorca musi jednak mieć na uwadze, że jeżeli na wybudowanie hali produkcyjnej zostałaby przeznaczone środki z odszkodowania jedynie w części, to nadwyżkę ponad tę kwotę należałoby opodatkować PIT. Z kolei jeżeli prace budowlane uległyby przedłużeniu i jakaś część wydatków z tego odszkodowania zostałaby poniesiona dopiero w 2023 r. lub później, to kwota odszkodowania wydatkowana po 31 grudnia 2022 r. musiałaby zostać opodatkowana.
Podsumowując, otrzymana kwota odszkodowania za zniszczone hale – do wysokości wydatkowanych do końca 2022 r. środków na budowę nowej hali ‒ będzie korzystać ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT, co oznacza, że cała kwota otrzymanego 26 lipca 2021 r. odszkodowania (1 400 000 zł) korzysta ze zwolnienia z PIT. Przedsiębiorca nie odprowadza zatem zaliczki od tego odszkodowania i nie uwzględnia go przy obliczaniu PIT za 2021 r.
Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (np. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12 lutego 2021 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.846.2020.2.MD). ©℗
VAT
Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlegają:
1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2) eksport towarów,
3) import towarów na terytorium kraju,
4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, to kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem (zob. interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 29 czerwca 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.274.2021.2.ASY).
Zatem otrzymane od ubezpieczyciela odszkodowanie za szkody w środku trwałym spowodowane pożarem nie podlega opodatkowaniu VAT. W związku z tym odszkodowania nie wykazuje się w JPK_V7M. ©℗
Schemat rozliczenia otrzymanego odszkodowania* ©℗
1. JAKI PODATEK
PIT: Przychody: 1 400 000 zł (korzystają ze zwolnienia z PIT).
Koszty uzyskania przychodów: nie wystąpią (brak jest informacji w przedstawionym stanie faktycznym).
Zaliczka na PIT: nie wystąpi, z uwagi na zwolnienie z podatku.
VAT: Otrzymane odszkodowanie nie podlega VAT.
2. W JAKIEJ DEKLARACJI WYKAZAĆ PODATEK
PIT: Przedsiębiorca nie ma obowiązku składać deklaracji zaliczkowej, a z uwagi na zwolnienie z PIT nie uwzględnia otrzymanego odszkodowania za szkody powstałe w wyniku pożaru środka trwałego (1 400 000 zł) ani przy obliczeniu zaliczki na PIT za lipiec 2021 r., ani po zakończeniu roku 2021 r. w zeznaniu PIT-36L.
VAT: Odszkodowania nie wykazuje się w JPK_V7M, ponieważ nie podlega VAT.
* W schemacie rozliczenia pominięte zostały inne zdarzenia/czynności.
