Uzależnienie pomocy od momentu, w którym powstała niepełnosprawność członka rodziny, jest niezgodne z konstytucją. Sejm będzie musiał teraz zmienić przepisy.
Ukończenie określonego wieku nie może być przesłanką warunkującą przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Tak zdecydował wczoraj Trybunał Konstytucyjny, który uznał za bezprawny art. 17 ust. 1b ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456 ze zm.). Takim kryterium może natomiast być wysokość dochodu, od którego uzależnione jest otrzymywanie specjalnego zasiłku opiekuńczego. Dlatego za zgodny z prawem uznany został art. 16a ust. 2 tej ustawy.

Opieka długoterminowa w Polsce nie istnieje. Będziemy mieli problem z seniorami >>>

Nierówne traktowanie
Obydwa przepisy od 2013 r. regulują zasady uzyskiwania wsparcia za opiekę. Zgodnie z nimi wynoszące 1 tys. zł miesięcznie świadczenie pielęgnacyjne może być przyznane, jeżeli niepełnosprawność krewnego powstała, zanim ukończył on 18 lat lub 25 lat, o ile nastąpiło to w trakcie nauki. W sytuacji gdy do uszczerbku na zdrowiu doszło w okresie późniejszym, można starać się o specjalny zasiłek opiekuńczy. Ten jest jednak dodatkowo uzależniony od kryterium dochodowego i niższy od świadczenia pielęgnacyjnego (wynosi 520 zł).
– Zaskarżone przepisy doprowadziły do nierównego potraktowania opiekunów, którzy znajdują się w podobnej sytuacji – wskazywała Grażyna Grodzieńska, prokurator z Prokuratury Generalnej (PG).

Świadczenia do zmiany: Wyższy zasiłek pielęgnacyjny i emerytura dla opiekunów niepełnosprawnych dzieci >>>

Podała przykład rodzica zajmującego się dzieckiem, który niepełnosprawnym stał się już po osiągnięciu pełnoletności. Zakres opieki nad nim jest taki sam, jaki sprawuje opiekun nieletniego. Zdaniem PG przysługujące im różne świadczenia pełnią podobną funkcję, bo wymagają rezygnacji z pracy, mogą je otrzymać osoby obciążone obowiązkiem alimentacyjnym, mają na celu zrekompensowanie utraconego zarobku oraz stworzenie warunków stabilizacji opieki.
– Zmiana przepisów miała na celu wzmocnienie praw niepełnosprawnych dzieci, które podlegają szczególnej, konstytucyjnej ochronie – argumentował poseł PO Borys Dudka, przedstawiciel Sejmu.
Prof. Marek Zubik, sędzia sprawozdawca, uzasadniając wyrok, podkreślał, że TK dostrzega szczególną sytuację rodzin, które zmagają się z opieką nad jej niepełnosprawnymi członkami. Przypomniał, że jedną z zasad, na których opiera się demokratyczne państwo prawa, jest zasada pomocniczości. Oznacza ona, że dopiero wtedy gdy potrzeby jednostki przekraczają możliwości ich samodzielnego lub przez rodzinę zapewnienia, do udzielenia pomocy zobowiązane są władze publiczne.

Więcej zasiłków, więcej urlopów, mniej w budżecie >>>

– Kontrola art. 16a ust. 2 sprowadzała się do odpowiedzi na pytanie, czy sytuacja finansowa opiekuna i osoby niepełnosprawnej może być warunkiem uzyskania specjalnego zasiłku opiekuńczego – tłumaczył prof. Marek Zubik.
Trybunał nie podzielił poglądu, że kryterium dochodu narusza zasadę sprawiedliwości, bo oznacza ograniczenie prawa do pomocy tylko do osób, które znajdują się w trudnej sytuacji. Inaczej przysługiwałaby ona wszystkim, którzy rezygnują z pracy, aby opiekować się krewnym. Inne stanowisko zajęli sędziowie co do kryterium wieku przy świadczeniu pielęgnacyjnym, uznając, że sprzeczne z konstytucją jest odmienne traktowanie opiekunów pod tym względem.
Przepis do poprawki
Skutkiem wyroku w części dotyczącej art. 17 ust. 1b będzie konieczność przygotowania przez ustawodawcę nowelizacji, która przywróci równe traktowanie opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych.

Świadczenia pielęgnacyjne: Jaką pomoc można otrzymać na niepełnosprawne dziecko >>>

– Poprawa stanu prawnego powinna nastąpić bez zbędnej zwłoki – zaznaczył sędzia.
Rozstrzygnięcie TK nie oznacza, że art. 17 ust. 1b zostanie uchylony z ustawy o świadczeniach rodzinnych, i nie powoduje unieważnienia decyzji, które już przyznały prawo do tej formy wsparcia. Wyrok nie kreuje też prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekunów mających podopiecznych, których dysfunkcja zdrowotna powstała po ukończeniu odpowiedniego wieku.
ORZECZNICTWO
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia