Pracownica opiekuje się chorym ojcem. Za ile dni przysługuje jej z tego tytułu zasiłek opiekun´czy, jeżeli jej siostra w tym roku kalendarzowym wykorzystała już 10 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chora? matka?? Jak ustalić podstawę zasiłku, jeżeli w styczniu 2018 r. pracownica sama chorowała przez pięć dni, ale od 1 lutego br. pracuje w niższym wymiarze czasu pracy (do końca stycznia na cały etat, od lutego na 3/4)? Wynagrodzenie uległo obniżeniu z 2800 zł do 2500 zł.





Zasiłek opiekuńczy przysługuje pracownicy za cztery dni. Jej rodzice oraz siostra należą? bowiem do grona rodziny, stąd wcześniejsza opieka siostry nad matką weszła już do limitu 14 dni w roku. Jest to jeden limit niezależnie od liczby członków rodziny, nad którymi jest sprawowana opieka. Podstawę zasiłku stanowi wynagrodzenie ustalone dla wymiaru czasu pracy po obniżce, tj. 2500 zł, a po odliczeniu części składkowej – 2157,25 zł.
Dla kogo świadczenie
Prawo do zasiłku opiekuńczego mają osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym, zwolnione od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Zasiłek ten nie wymaga przeczekania w ubezpieczeniu 30 dni, jak ma to miejsce w przypadku zasiłku chorobowego.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w razie opieki nad:
1) dzieckiem w wieku do ukończenia ośmiu lat w przypadku:
a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2016 r. poz. 157 ze zm.), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem;
b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki;
c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
3) innym chorym członkiem rodziny.
Gdy mowa o dzieciach, chodzi o dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie. Członkowie rodziny to zaś: małżonek, rodzice, rodzic dziecka, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
Prawo do zasiłku opiekun´czego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, ale świadczenie wypłaca się? tylko jednemu z rodziców – temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę? za dany okres.
Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekun´czego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny, jest spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby.
60 albo 14 dni
Liczba dni zasiłkowych jest ograniczona w stosunku rocznym, w zależności od tego, nad kim jest roztoczona opieka. Tak więc zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy, nie dłużej jednak niż przez okres:
1) 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi (zarówno w wieku do 8 lat, jak i chorymi do 14 lat),
2) 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad pozostałymi członkami rodziny.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. W razie gdy np. chorują dzieci i inni krewni, obowiązuje jeden, wyższy limit.
Powyższe limity dni (60 i 14 dni) mają zastosowanie niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.
Zatem np. w przypadku chorych członków rodziny, tak jak u pracownicy z opisywanego pytania, obowiązuje jeden limit 14 dni w roku, przez jaki przysługuje zasiłek. To oznacza, że limit ten nie jest oddzielny na każdego opiekuna. [przykłady 1, 2]
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje m.in.:
1) jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny; z wyjątkiem gdy opieka jest sprawowana nad chorym dzieckiem w wieku do dwóch lat,
2) ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia,
3) ubezpieczony wykonuje w okresie sprawowania opieki pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia (traci prawo do zasiłku za cały okres tego zwolnienia),
4) w czasie urlopu bezpłatnego, wychowawczego.
Podstawa wymiaru
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy jego wymiaru i przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Do ustalania podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stosuje się te same zasady, które ustanowiono dla zasiłku chorobowego. Oznacza to, że podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Wynagrodzenie to przychód podlegający składce na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu części składek społecznych finansowanych przez pracownika, potrącanych przez płatnika, łącznie 13,71 proc.
Obowiązuje zasada, zgodnie z którą podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe (art. 43 ustawy zasiłkowej). Oznacza to, że podstawa poprzednio ustalona dla danego zasiłku pozostaje bez zmian.
W opisanym przypadku pracownica chorowała w styczniu, a zasiłek opiekuńczy pobierze w lutym. Podstawa opiekuńczego nie wymagałaby ponownego obliczania, gdyby nie zmiana wymiaru czasu pracy, która zaszła od 1 lutego. W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach poprzedzających (12 lub mniej przy krótszym zatrudnieniu).
Zatem jeżeli między poszczególnymi okresami pobierania zasiłków miała miejsce zmiana wymiaru czasu pracy, to podstawa wymiaru powinna być ustalona na nowo, mimo że przerwa między okresami pobierania zasiłków była krótsza niż˙ trzy miesiące kalendarzowe.
Po obniżeniu etatu i wynagrodzenia podstawę zasiłku opiekuńczego stanowi wynagrodzenie dla 3/4 wymiaru, tj. 2500 zł. Zasiłek opiekuńczy za cztery dni opieki wynosi więc:
2500 zł – 13,71 proc. = 2157,25 zł
2157,25 zł : 30 = 71,91 zł
71,91 zł x 80 proc. = 57,53 zł
57,53 zł x 4 dni = 230,12 zł
Wynagrodzenie za przepracowaną część lutego wynosi:
2500 zł : 30 = 83,33 zł
83,33 zł x 4 dni = 333,32 zł
2500 zł – 333,32 zł = 2166,68 zł
Zasiłek opiekuńczy nie podlega żadnym składkom na ZUS, tylko opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako przychód z innych źródeł. W tym przypadku można od całego przychodu ustalić zaliczkę na podatek, gdyż kwota wynagrodzenia jest na tyle wysoka, że składka zdrowotna nie przewyższy zaliczki i nie wystąpi obniżenie tej składki na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej.
Przyznanie i wypłata zasiłku opiekuńczego następuje na wniosek ubezpieczonego:
– Z-15A – w razie opieki nad dzieckiem,
– Z-15B – w razie opieki nad innym członkiem rodziny.
Wniosek nie jest wymagany, jeżeli ubezpieczony występuje o zasiłek opiekuńczy za kolejny nieprzerwany okres w związku z opieka? nad tym samym dzieckiem albo tym samym chorym członkiem rodziny oraz nie zmieniły się? okoliczności podane wcześniej we wniosku o zasiłek.
Niezbędne jest również zwolnienie lekarskie w formie papierowej ZUS ZLA lub e-ZLA (elektroniczne).
Lista płac za luty 2018 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 2396,80 zł 2166,68 zł + 230,12 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 297,05 zł – podstawa wymiaru: 2166,68 zł – składka emerytalna: 2166,68 zł x 9,76 proc. = 211,47 zł – składka rentowa: 2166,68 zł x 1,5 proc. = 32,50 zł – składka chorobowa: 2166,68 zł x 2,45 proc. = 53,08 zł – suma składek: 297,05 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – do odliczenia od zaliczki na podatek 168,27 zł 144,90 zł – podstawa wymiaru: 1869,63 zł (2166,68 zł po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne – 297,05 zł) 1869,63 zł x 9 proc. = 168,27 zł 1869,63 x 7,75 proc. = 144,90 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 167 zł Przychód do opodatkowania: 2396,80 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 1989 zł [2166,68 zł (wynagrodzenie) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 297,05 (składki na ubezpieczenia społeczne) + 230,12 zł] – zaliczka do US: 167 zł (1989 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 311,69 zł (zaliczka na podatek) – 144,90 zł (składka zdrowotna) = 166,79 zł]
Do wypłaty 1764,48 zł 2396,80 zł – (297,05 zł + 168,27 zł + 167 zł)
PRZYKŁAD 1
Wiele osób wymagających opieki
Pracownikowi zachorował ojciec. W bieżącym roku kalendarzowym otrzymał on już zasiłek opiekun ‘czy za pięć dni w związku ze sprawowaniem opieki nad chora? babcia?, a jego żona pobrała taki zasiłek za sześć dni opieki nad chora? matka?. Pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy już tylko za trzy dni, gdyż˙ małżonkowie otrzymali w roku kalendarzowym zasiłek za łącznie 11 dni opieki nad innymi chorymi członkami rodziny.
PRZYKŁAD 2
Tylko jedno z rodzeństwa
Pracownik wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego na chora? matkę. Jednak w tym roku kalendarzowym siostra ubezpieczonego otrzymała już zasiłek opiekun´czy również z tytułu opiekowania się chora? matka? przez 14 dni. Oznacza to, że pracownik – syn w ogóle nie ma prawa do zasiłku opiekun´czego, gdyż˙ całą roczną 14-dniową pulę wykorzystała już˙ jego siostra. Jednak pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego za pięć dni sprawowania pieczy nad chorą 7-letnią córką. Tutaj bowiem limit jest wyższy.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, art. 32, art. 33–35, art. 36, art. 40, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 87).