Firma nie jest uznawana za zakład pracy chronionej (ZPChr) od dnia, kiedy faktycznie przestaje spełniać warunki do posiadania takiego statusu. Datę określa wojewoda w decyzji.
Takie stanowisko przedstawił Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) w interpretacji indywidualnej, wydanej dla pracodawcy (DW.050.10.2018.RCZ). Pytanie było związane z sytuacją, gdy dochodzi do utraty statusu ZPChr. Jego posiadanie jest uzależnione od spełnienia kilku warunków wymienionych w art. 28 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 511 ze zm.). Wśród nich jest m.in. wymóg prowadzenia działalności gospodarczej przez minimum rok, osiąganie odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób z dysfunkcjami oraz zapewnianie opieki medycznej. W przypadku zaprzestania spełniania tych warunków pracodawca musi o tym powiadomić wojewodę w ciągu 14 dni. Wtedy ten, na podstawie art. 30 ust. 3 ustawy, podejmuje decyzję stwierdzającą utratę statusu ZPChr.
Pracodawca zwraca uwagę, że powiadomienie wojewody oraz wydanie przez niego rozstrzygnięcia odbywa się w różnych datach i czasami mogą one być od siebie odległe nawet o kilka tygodni lub miesięcy. W związku z tym pojawiają się wątpliwości dotyczące ustalenia momentu, w którym pracodawca przechodzi z chronionego na otwarty rynek pracy. Zdaniem przedsiębiorcy dniem powodującym utratę statusu ZPChr jest dzień zaprzestania spełniania warunków wynikających z ustawy o rehabilitacji, niezależnie od terminu, w jakim doszło do zawiadomienia wojewody oraz wydania przez niego decyzji.
PFRON wskazuje jednak, że pracodawca nie ma racji. Wyjaśnia, że to wojewoda po zbadaniu wszystkich przesłanek skutkujących tym, że firma nie może być dalej ZPChr, określa rzeczywistą datę, gdy do tego dochodzi. Jednocześnie decyzja ta ma charakter deklaratoryjny (stwierdzający istnienie określonego stanu prawnego), a więc może pozbawić statusu z mocą wsteczną.
Z ustaleniem momentu utraty statusu ZPChr wiąże się również kwestia dotycząca odprowadzania części zaliczek na podatek dochodowy na konto zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). W przypadku gdy w przedsiębiorstwie takim istnieje, 60 proc. tych kwot trzeba bowiem przekazywać do ZFRON w ciągu siedmiu dni liczonych od dnia wypłaty wynagrodzenia pracownikowi (pozostałe 40 proc. trafia do PFRON). Inne zasady obowiązują natomiast po przejściu na otwarty rynek pracy, bo wtedy – w zależności od posiadanego wskaźnika niepełnosprawnych pracowników – na ZFRON trafia od 25 do 100 proc. kwot zaliczek. Jak wyjaśnia PFRON, kluczowe jest to, kiedy pracownik faktycznie otrzyma pensję. Jeśli nastąpi to przed utratą statusu ZPChr, wtedy pracodawca będzie zobowiązany do wpłacenia pieniędzy na ZFRON w terminie 7 dni.