Pracodawca, który pomaga pracownikowi uniknąć egzekucji komorniczej z wynagrodzenia za pracę, może odpowiadać za szkodę, którą poniósł wierzyciel.
Pracownik nie spłaca kredytu zaciągniętego w banku. Uprawomocnił się już nakaz zapłaty i pracownik spodziewa się, że wkrótce komornik zajmie jego rachunek bankowy. W takiej sytuacji pracownik chciałby, żeby pracodawca płacił mu wynagrodzenie do ręki, a nie przelewał na konto bankowe.
Nie ma przeszkód prawnych, aby wypłata wynagrodzenia zamiast na rachunek bankowy przekazywana była w gotówce do rąk pracownika. Z tego tytułu nie grożą pracownikowi ani pracodawcy żadne konsekwencje. Zajęcie rachunku bankowego pracownika nie rodzi po jego stronie ani po stronie pracodawcy obowiązku dalszego przekazywania wynagrodzenia za pracę na ten rachunek. Najczęściej jednak zmiana taka i tak nie uchroni pracownika przed egzekucją bezpośrednio z wynagrodzenia za pracę. Ten sposób egzekucji wiąże się natomiast z nałożeniem na pracodawcę wielu obowiązków, których naruszenie może spowodować dotkliwe konsekwencje dla pracownika odpowiedzialnego za ich wykonanie jak i dla samego pracodawcy.

Poinformowany komornik

Komornik, dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, przekazuje pracodawcy pismo informujące o zajęciu i wzywające do tego, aby pracodawca nie przekazywał pracownikowi będącemu dłużnikiem żadnego wynagrodzenia za pracę poza częścią wolną od zajęcia. W wezwaniu komornik określa też sposób postępowania pracodawcy z zajętym wynagrodzeniem, do którego należy się zastosować. Możliwe jest bowiem albo przekazywanie zajętego wynagrodzenia bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, albo przekazywanie zajętego wynagrodzenia komornikowi. Jeżeli pracodawca wybierze pierwsze rozwiązanie, to i tak musi zawiadomić komornika o dokonanej wypłacie.
Pismo do pracodawcy wskazuje tytuł wykonawczy, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja, egzekwowaną należność główną, odsetki i koszty postępowania. Zajęcie wynagrodzenia dotyczy wszystkich składników pensji.
Dłużnik nie ma prawa odbierać, a pracodawca wypłacać (ponad część wolną od potrąceń) nie tylko wynagrodzenia zasadniczego, ale też wynagrodzeń za prace zlecone, nagród, premii itp.
Pracownik odpowiedzialny u pracodawcy za dokonywanie potrąceń musi przedstawić komornikowi zestawienie wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz jego dochodów ze wszelkich innych tytułów za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie (za każdy oddzielnie). Pracodawca powinien podać ponadto, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi.

Kara grzywny

Za samo niewykonanie obowiązków przekazania informacji dotyczących zajętego wynagrodzenia lub przeszkód prowadzenia z niego egzekucji komornik może wymierzyć karę. Może to zrobić w stosunku do pracodawcy, pracownika lub wspólnika odpowiedzialnego za wykonanie obowiązku poinformowania komornika. Komornik ma prawo nałożenia grzywny w kwocie do 500 zł. W razie niewyznaczenia pracownika odpowiedzialnego za przygotowywanie zestawień grzywnę komornik wymierza osobom uprawnionym do reprezentowania pracodawcy.

Brak egzekucji

Grzywna jest jednak najmniej dotkliwą dla pracodawcy sankcją za próby ochrony pracownika przed egzekucją komorniczą. W efekcie niewypełniania lub niewłaściwego wykonywania obowiązków w postępowaniu egzekucyjnym może bowiem dojść do powstania szkody u wierzyciela. Szkoda taka występuje najczęściej wtedy, gdy na skutek zaniechania potrąceń z wynagrodzenia za pracę pracownika egzekucja okazuje się bezskuteczna. Jeśli w takiej sytuacji wierzyciel wykaże, że pomiędzy działaniami lub zaniechaniami pracodawcy a powstaniem szkody istnieje związek przyczynowo-skutkowy, wierzyciel może żądać jej naprawienia. Wysokość szkody wierzyciela może być przy tym w niektórych przypadkach wyższa niż kwota, która miała zostać potrącona.
PRZYKŁAD
Umowę mającą na celu uniknięcie egzekucji można uznać za pozorną
Komornik zajął wynagrodzenia za pracę pracownika zatrudnionego u pracodawcy od 3 lat za wynagrodzeniem 4 tys. zł miesięcznie. Pracownik i pracodawca podpisali aneks do umowy o pracę, zgodnie z którym pracownik od kolejnego miesiąca zaczął zarabiać oficjalnie 2 tys. zł, a resztę dotychczasowego wynagrodzenia otrzymywał nieformalnie. Umowa ta może zostać uznana za nieważną (pozorną), a pracodawca może odpowiadać wobec wierzyciela za szkodę, którą on poniesie w wyniku tych działań.
Podstawa prawna
Art. 881,882, 886 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).