Zgodnie z obecnymi przepisami kodeksu cywilnego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca może się zobowiązać do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania.
Mariola K. ma zamiar przepisać na swoją najstarszą córkę dom. Chciałaby jednak mieć pewność, że będzie mogła w nim mieszkać do końca życia. W takim wypadku zamiast dokonać darowizny, może zawrzeć umowę o dożywocie.
W wypadku zawarcia takiej umowy kupujący powinien przyjąć dotychczasowego właściciela jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału. Zgodnie z umową dożywocia nabywca powinien także zadbać o odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie sprzedawcy oraz sprawić mu na własny koszt pogrzeb, który będzie odpowiadać zwyczajom miejscowym.

Sprzedaż nieruchomości

Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem jej tym prawem. W razie więc zbycia domu kupionego w zamian za dożywocie kolejny nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za wykonanie świadczeń objętych prawem dożywocia. Jedyny wyjątek ma miejsce wówczas, gdy stały się one wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Jeżeli istnieje kilku współwłaścicieli, ich odpowiedzialność jest solidarna. Prawo dożywocia może być ustanowione na rzecz kilku osób. Jeżeli jedna z nich umrze, zakres obowiązków podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. Samo prawo dożywocia jest niezbywalne. Oznacza to, że nie może ono zostać sprzedane na rzecz innej osoby.
Umowa dożywocia może jednak podlegać modyfikacji, jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności. W takiej sytuacji sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre dotychczasowe uprawnienia na dożywotnią rentę odpowiadającą ich wartości. W wypadkach wyjątkowych możliwe jest nawet rozwiązanie umowy dożywocia. Sąd może tego dokonać na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli ten ostatni jest zbywcą nieruchomości.

Obowiązek alimentacyjny

Pewne ograniczenia dotyczą sytuacji, w której na dożywotniku ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec konkretnej osoby. Jeżeli wskutek zawarcia umowy o dożywocie dotychczasowy właściciel nieruchomości stał się niewypłacalny, możliwe jest żądania uznania jej za bezskuteczną. Takie prawo przysługuje jednak wyłącznie osobie, której powinny być płacone alimenty. Umowa zostanie wówczas uznana za bezskuteczną wyłącznie w stosunku do niej. Uprawnienie to przysługuje jednak bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Co do zasady bez znaczenia pozostaje również czas zawarcia umowy. Uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można jednak żądać po upływie pięciu lat od jej daty.
PRZYKŁAD
Użytkowanie i służebność mogą wchodzić w skład dożywocia
Jeżeli w treści umowy o dożywocie kupujący nieruchomość zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, to prawo takie jest objęte dożywociem. Taka sama zasada ma zastosowanie w stosunku do służebności mieszkania lub innej służebności osobistej. Strony mogą się również umówić, że do treści prawa dożywocia będzie należał obowiązek powtarzających się świadczeń w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 908 – 916 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).