Przy wszczęciu postępowania spadkowego krewni stwierdzili, że jeden spadkobierca zmarł bezpotomnie – utopił się, bo przebywał na promie, który zatonął. Nie mają jego aktu zgonu, więc muszą więc wystąpić o uznanie go za zmarłego.
Z wnioskiem do sądu o uznanie kogoś za zmarłego może wystąpić każda osoba zainteresowana ustaleniem tego faktu, a nie tylko najbliżsi krewni. Postępowanie przeprowadzane jest najczęściej wówczas, gdy w inny sposób nie można uregulować spraw spadkowych po tej osobie lub uregulować spraw urzędowych.
Z wnioskiem do sądu o uznanie za zmarłego może wystąpić każda osoba zainteresowana, a nie tylko najbliżsi krewni. Podaje w nim imię, nazwisko i wiek zaginionego (najlepiej datę urodzenia), imiona jego rodziców, nazwisko rodowe matki oraz ostatnie znane miejsce zamieszkania i pobytu zaginionego.

Gdzie złożyć wniosek

Składa wniosek do sądu ostatniego miejsca zamieszkania albo pobytu zaginionego, bądź swojego albo właściwego dla miejsca, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. Gdy nie można ustalić takiego sądu, to wówczas sprawę rozpozna sąd dla m.st. Warszawy. Z wnioskiem można wystąpić najwcześniej na rok przed końcem terminu, po upływie którego zaginiony może zostać uznany za zmarłego. Natomiast w przypadku krótkich terminów, gdy na przykład uznanie za zmarłego może nastąpić po roku, albo wcześniej od konkretnego zdarzenia, to wówczas wniosek składa się dopiero po upływie tego terminu.

Wezwanie do sądu

Sąd ogłosi wszczęcie postępowania dopiero wówczas, gdy zapozna się z treścią wniosku i stwierdzi, że istnieją przesłanki do uznania zaginionego za zmarłego. W ogłoszeniu tym wezwie zaginionego, aby w oznaczonym terminie zgłosił się, ponieważ w przeciwnym razie może zostać uznany za zmarłego. Wyznaczony przez sąd termin nie może być krótszy niż 3 miesiące i dłuższy niż 6 miesięcy.
Sąd kieruje również wezwanie do wszystkich osób, które mogą udzielić wiadomości o zaginionym, aby w tym terminie przekazały je sądowi.
Ogłoszenie o wszczęciu postępowania zostaje zamieszczone w piśmie poczytnym w całym kraju i podane do publicznej wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania zaginionego. Oprócz tego sąd ma prawo nakazać umieścić ogłoszenie jeszcze w innych pismach oraz podać publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania zaginionego.
Zanim sąd wyda postanowienie o uznaniu zaginionego za zmarłego, powinien wysłuchać osób, które są mu bliskie. Po przeprowadzeniu postępowania przed sądem przyjmuje się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Gdy sąd wskazał tylko na datę dnia, to wówczas za chwilę domniemanej śmierci przyjmuje się koniec tego dnia.
Postanowienie o uznaniu za zmarłego może zostać uchylone na wniosek każdej osoby zainteresowanej albo z urzędu przez sąd. Przeprowadza wówczas dowód, że osoba uznana za zmarłą pozostaje przy życiu. Do udziału w sprawie wezwie on wówczas uczestników postępowania, w którym zapadło to postanowienie.
PRZYKŁAD
Od wieku osoby zaginionej zależy, kiedy można uznać ją za zmarłą
Po 10 latach można zaginionego uznać za zmarłego, termin ten biegnie od końca roku kalendarzowego, w którym ta osoba jeszcze żyła. Gdyby jednak w chwili uznania za zmarłego ukończyła lat siedemdziesiąt, to wówczas może zostać uznana za zmarłego po upływie pięciu lat. Natomiast uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata.
Krótsze terminy obowiązują wówczas, gdy ktoś zaginął w katastrofie, np. w związku z katastrofą okrętu lub samolotu. Wtedy może zostać uznany za zmarłego w ciągu 6 miesięcy od dnia katastrofy.
Inne terminy uznania za zmarłego bierze się pod uwagę wówczas, gdy nie można stwierdzić katastrofy samolotu lub okrętu, a jednak nie przybyły one do portu przeznaczenia. Stwierdzenie może nastąpić z upływem 2 lat, od momentu w którym była ostatnia o nim wiadomość. Natomiast po upływie roku za zmarłą może zostać uznana osoba, która zaginęła w związku z innym bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia.
Podstawa prawna
Art. 29 – 31 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.),
Art. 526 – 534 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).