Czy dla zapewnienia sobie prawa odstąpienia od umowy kontrahenci powinni przewidzieć taką możliwość w treści umowy?
Tak. Zgodnie z art. 395 par. 1 kodeksu cywilnego można zastrzec w umowie, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
Postanowienie dotyczące odstąpienia od umowy będzie skuteczne tylko wtedy, jeżeli będzie określać, czy uprawnienie do odstąpienia przysługuje jednej, czy obu stronom umowy oraz w jakim terminie strona bądź strony będą mogły skorzystać z prawa do odstąpienia. W praktyce prawo odstąpienia najczęściej przysługuje obu stronom umowy, a termin jest określany za pomocą daty, np. 31 grudnia 2011 r. Należy podkreślić, iż brak terminu bądź określenia stron, którym przysługuje prawo odstąpienia, powoduje nieważność klauzuli o możliwości odstąpienia od umowy. Dodatkowo można uregulować w umowie przesłanki warunkujące powstanie uprawnienia do odstąpienia od umowy, np. „istotne naruszenie umowy przez drugą stronę umowy”, „niewykonanie podstawowych obowiązków kontraktowych przez drugą stronę umowy”. Prawo odstąpienia jest wykonywane przez złożenie przez daną stronę umowy jednostronnego oświadczenia woli, skierowanego do drugiej strony umowy. Oświadczenie o odstąpieniu co do zasady nie wymaga zachowania konkretnej formy. Jeżeli umowa została zawarta w zwykłej formie pisemnej lub w formie szczególnej, np. z datą pewną lub w formie aktu notarialnego, odstąpienie od umowy, zgodnie z art. 77 kodeksu cywilnego, powinno być stwierdzone pismem dla celów dowodowych.
W przypadku złożenia oświadczenia o odstąpieniu umowa uważana jest za niezawartą. To oznacza, że odstąpienie od umowy ma moc wsteczną, powoduje nie tylko wygaśnięcie umowy, ale powrót do stanu, jaki istniał przed jej zawarciem. W konsekwencji obie strony umowy są zobowiązane do zwrotu już spełnionych świadczeń, zapłaty wynagrodzenia z tytułu korzystania z rzeczy i wykonanych usług i do zwrotu poczynionych nakładów.