Senat opowiedział się w piątek jednogłośnie za upoważnieniem prezydenta do ratyfikacji Drugiego Protokołu do Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego. Ratyfikacja Protokołu wzmocni ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego.

Za poparciem ustawy o ratyfikacji konwencji głosowało 92 senatorów, nikt nie był przeciwko, nikt też nie wstrzymał się od głosu.

Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego została podpisana w Hadze w 1954 r. Dotyczy ona postępowania stron w czasie konfliktu zbrojnego wobec dóbr kultury. Polska ratyfikowała ją w 1956 r.

W 1992 r. z inicjatywy UNESCO i rządu Holandii, powołano zespół konsultacyjny w celu dokonania przeglądu postanowień konwencji. Była to reakcja na niszczenie i wywóz dóbr kultury podczas wojen w Zatoce Perskiej i w byłej Jugosławii. Wynikiem prac zespołu był Drugi Protokół. Został on przyjęty w 1999 r. Aktualnie stronami Drugiego Protokołu jest 59 państw.

Drugi Protokół definiuje katalog środków przygotowawczych, realizowanych w czasie pokoju w celu zabezpieczenia dóbr kultury przed dającymi się przewidzieć skutkami konfliktu zbrojnego. Ustanawia zarówno zasady ochrony dóbr kultury, które należy stosować w czasie prowadzenia operacji militarnych, jak i podczas okupacji.

Protokół ustanawia też zasady zapobiegania ewentualnym skutkom działań nieprzyjacielskich, wprowadzając nowy poziom ochrony dóbr kultury - tzw. ochronę wzmocnioną. Ochrona wzmocniona może być przyznana dobru kulturalnemu o największym znaczeniu dla ludzkości, chronionemu przez przepisy prawa krajowego na najwyższym przewidzianym przez te przepisy poziomie, a jednocześnie niewykorzystywanemu do celów militarnych. Dobro kulturalne objęte ochroną wzmocnioną nie może być obiektem ataku. O przyznaniu danemu dobru ochrony wzmocnionej decyduje komitet ochrony dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego.

Drugi Protokół określa zasady odpowiedzialności karnej i jurysdykcję za naruszenie ochrony dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego, a także zasady udzielania wzajemnej pomocy prawnej. W dokumencie znalazły się również zasady stosowania Drugiego Protokołu w razie konfliktów niemających charakteru międzynarodowego.

Polskie prawo jest dostosowane do wymagań Drugiego Protokołu, w niektórych przypadkach odwołując się do niego wprost. Zapisy dotyczące ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego znajdują się w: ustawie o powszechnym obowiązku obrony (tam uwzględniono wymagania ochrony wzmocnionej przewidziane w Drugim Protokole), ustawie o muzeach, ustawie o bibliotekach, ustawie o ochronie osób i mienia.

Ratyfikacja Drugiego Protokołu pociągnie za sobą zwiększenie wydatków z budżetu państwa. Nastąpi ono w roku budżetowym następującym po roku, w którym wejdzie w życie Drugi Protokół. Według szacunków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydatki z tego tytułu będą wynosić rocznie około 180 tys. zł. Środki przeznaczone będą na działalność szkoleniową i planistyczno-organizacyjną.

Według resortu kultury, należy też rozważyć opłacanie dobrowolnej składki do - ustanowionego Drugim Protokołem - funduszu na rzecz ochrony dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego, stanowiącego fundusz powierniczy. Dysponentem funduszu jest komitet ochrony dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, wybierany przez poszczególne państwa będące stronami Drugiego Protokołu.

Zdaniem resortu kultury również Ministerstwo Obrony Narodowej powinno zabezpieczyć środki na szkolenia żołnierzy dotyczące ochrony dóbr kultury.

Ustawa trafi teraz do prezydenta.