Od 16 maja w dokumentach wysyłanych do ZUS płatnicy muszą podawać kod zawodu wykonywanego przez osoby zgłaszane przez nich do ubezpieczeń.
W zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych trzeba dziś podawać m.in. numer PESEL osoby zgłaszanej, jej nazwisko, imię, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia czy adres zameldowania na stałe miejsce pobytu. Wskazuje się też ewentualny stopień niepełnosprawności i informuje o ustalonym prawie do emerytury lub renty. Od 16 maja do tej listy dodany zostanie kod zawodu.
Nowy obowiązek wynika z ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875), która znowelizowała w tym zakresie art. 36 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423). W konsekwencji zmianie ulegną wzory formularzy zgłoszeniowych. Jak to będzie wyglądać od strony technicznej?
W formularzu ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej) uaktywnione zostanie pole 01 „Kod wykonywanego zawodu” w bloku X.
Z kolei w formularzu ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych) w bloku V zostanie dodane pole 02 – „Kod wykonywanego zawodu”.
– Nie jest to radykalna zmiana, chociaż na pewno wpłynie na pewne zwiększenie obowiązków firm. Dlatego też czekamy na realizację zapowiedzi organu rentowego w sprawie reformy sposobu rozliczania składek, a także obliczania oraz wypłaty zasiłków, co ułatwiłoby płatnikom realizowanie ich obowiązków – komentuje Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Niektóre firmy niepokoją jednak nowe wymogi. – Pojawiają się pytania, czy w tym przypadku nie istnieje drugie dno i organ rentowy nie wykorzysta tych danych np. do częstszych kontroli zwolnień lekarskich – wskazuje dr Antoni Kolek z Pracodawców RP.
Prezes ZUS Gertruda Uścińska uspokaja, że mają być one wykorzystywane do celów statystycznych (patrz: opinia). Na ich podstawie będzie możliwa np. analiza przyczyn absencji chorobowej (w zależności od wykonywanego zawodu), ocena wysokości świadczeń (w korelacji z zawodem) czy przeprowadzenie bilansu wpływów składek do FUS i wydatków na świadczenia (dla wybranych grup zawodowych).
Nie da się jednak ukryć, że wątpliwości pozostaje sporo. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na pytania DGP wyjaśnia te kluczowe.
Czy nowy obowiązek dotyczy tylko nowych ubezpieczonych, których płatnicy będą zgłaszać do ubezpieczeń po 16 maja, czy wszystkich?
ZUS: Przepisy nie wprowadzają wymogu uzupełnienia informacji o kodzie zawodu w odniesieniu do osób zgłoszonych już do ubezpieczeń. Nowy obowiązek dotyczy zatem tylko ubezpieczonych zgłaszanych do ZUS od 16 maja 2021 r.
Co w sytuacji, gdy dokument zgłoszeniowy zostanie wysłany po 15 maja, a później pracownik, np. od 1 czerwca, zmieni kod zawodu?
ZUS: W przypadku ubezpieczonych, którzy zostaną zgłoszeni po 15 maja, już z kodem zawodu, w razie zmiany właściwego dla ubezpieczonego kodu zawodu płatnik powinien zgłosić tę zmianę na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Informacja o nowym kodzie zawodu zostanie zewidencjonowana od dnia złożenia takiego zgłoszenia. W takim przypadku obowiązują bowiem ogóle zasady, które nakazują zawiadamianie ZUS o wszelkich zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu.
Gdzie znaleźć kod zawodu, który należy zadeklarować?
ZUS: Kod wykonywanego zawodu musi być zgodny z klasyfikacją zawodów określoną przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 227). ZUS dostosuje program Płatnik oraz aplikację ePłatnik do zmian. Odpowiedni kod zawodu będzie można wybrać z podpowiadanej w tych programach listy.
Kiedy zostanie zmieniony słownik kodów zawodu w programie Płatnik i w aplikacji?
ZUS: Aktualny słownik kodów zawodu będzie dostępny w programach Płatnik i ePłatnik od 16 maja, tj. wraz z udostępnieniem nowych wersji tych programów.
Czy deklaracja ma opierać się na wykształceniu zgłaszanej osoby, czy na faktycznie wykonywanych obowiązkach?
ZUS: Należy kierować się faktycznie wykonywanymi obowiązkami.
Czy obowiązek podania kodu zawodu dotyczy również samozatrudnionych?
ZUS: Tak. Obowiązek dotyczy płatników składek zgłaszających do ubezpieczeń, np. pracowników czy zleceniobiorców, ale także osób samozatrudnionych. Są one bowiem zarówno płatnikami składek, jak i ubezpieczonymi.
Czy obowiązek dotyczy samozatrudnionych, którzy już prowadzą działalność, czy tylko tych, którzy dopiero po 15 maja zaczną prowadzić działalność?
ZUS: Nowe przepisy nie zawierają regulacji, które nakazywałyby uzupełnienie informacji o wykonywanym zawodzie w odniesieniu do osób zgłoszonych do ubezpieczeń przed 16 maja 2021 r.
opinia
Dane potrzebne do celów statystycznych
Gertruda Uścińska, prezes ZUS
Epidemia pokazała, że istotnym elementem wbudowaniu polityki państwa jest posiadanie podstawowej wiedzy statystycznej. Wprowadzenie kodu zawodu przy zgłoszeniu do ubezpieczeń pozwoli nam zgromadzić te ważne informacje. To istotny instrument tworzenia lepszych polityk publicznych, wtym polityki rynku pracy, edukacyjnej czy zdrowotnej. Stworzy m.in. możliwość oszacowania, wktórych zawodach występuje największa zachorowalność iw jakich okresach.
Chcę uspokoić przedsiębiorców, że dane będą wykorzystywane głównie do celów statystycznych.
