Prowadzę działalność gospodarczą i już teraz wiem, że w grudniu będę miał problemy z zapłatą podatku. Czy w związku z tym mogę poprosić urząd skarbowy o umorzenie daniny lub rozłożenie jej na raty – pyta pan Mariusz.
Urzędy skarbowe mogą m.in. umarzać zaległości podatkowych lub rozkładać daninę na raty, gdy podatnicy są w trudnej sytuacji. Musi to jednak być uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Jeśli nawet pan Mariusz spełnia te warunki, nie może już teraz złożyć wniosku o umorzenie, ponieważ przepisy nie przewidują takiego rozwiązania dla podatku, a jedynie dla zaległości podatkowej. Nawet jeżeli dokument zostanie złożony, to i tak urząd skarbowy będzie musiał go odrzucić. Czytelnik będzie mógł więc go złożyć dopiero po upływie terminu płatności podatku. Nie ma natomiast przeszkód, aby ubiegać się o ulgę w postaci rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności podatku. Wniosek można złożyć w terminie płatności daniny lub krótko po tej dacie. Trzeba bowiem pamiętać, że jeżeli urząd podejmie już działania egzekucyjne, to podatnik zostanie obciążony ich kosztami bez względu na to, czy złoży wniosek o ulgę i czy zostanie mu ona udzielona.
Przepisy nie określają wzoru wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, ale przykładowe formularze są zamieszczane na stronach internetowych izb skarbowych. Jeżeli jednak podatnik zdecyduje się sam sporządzić taki dokument, musi pamiętać o podstawowych jego elementach. Poza danymi wniosek musi zawierać:
● treść żądania, m.in. wskazanie rodzaju wnioskowanej ulgi: rozłożenie na raty (propozycja liczby rat), odroczenie (proponowany jego termin) lub umorzenie,
● informację, jakiej daniny i jakiego okresu dotyczy wniosek,
● uzasadnienie, czyli podanie przyczyn, które spowodowały brak możliwości zapłaty podatku oraz okoliczności potwierdzających fakt zaistnienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego, który by uprawniał do preferencji.
Można też dołączyć (nie jest to obowiązkowe) dokumenty potwierdzające ciężką sytuację materialną, np. zaświadczenie o zarobkach, odcinek wypłaty renty lub emerytury, dokumenty potwierdzające ponoszenie kosztów stałych (np. rachunek za prąd, gaz, telefon, wywóz nieczystości). Dokument powinien być zaadresowany do naczelnika urzędu skarbowego.
Urząd skarbowy, zanim podejmie decyzję, bada sytuację podatnika. Kluczowe dla niego jest, czy ma on problemy finansowe, które są wynikiem wyjątkowych okoliczności niezależnych od niego. Głównie są to zdarzenia losowe, np. powódź, pożar, ale także ciężka choroba lub wypadek uniemożliwiający prowadzenie działalności. Gorzej, jeżeli podstawą ubiegania się o ulgę będą niesolidni kontrahenci. Tu bowiem nie można mówić o zdarzeniach niezależnych od podatnika, bo wybór kontrahenta zależy od prowadzącego działalność gospodarczą.
Oczywiście fiskus przeanalizuje dokumenty, by ustalić stan faktyczny. Jeśli okaże się, że podatnik nie ma środków na bieżące prowadzenie działalności, a brak pomocy może spowodować poważne problemy finansowe firmy, nieodwracalne konsekwencje finansowe i gospodarcze, które mogłyby zaważyć na dalszym prowadzeniu działalności – urząd powinien przychylić się do wniosku. Może tak być, gdy np. okaże się, że 80 proc. osiągniętego przychodu to niezapłacone faktury, ale oczywiście każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie.
Jeżeli jednak okaże się, że podatnik nie płaci podatków, ale przeznacza pieniądze na inne cele, np. po złożeniu wniosku zamiast uregulować zaległości wobec budżetu państwa, kupi samochód lub nieruchomość – nie dostanie pomocy. Wyjątkiem mogą być sytuacje, gdy udowodni, że samochód jest naprawdę niezbędny w działalności.
Na ulgi w spłacie zobowiązań mogą też liczyć osoby, które nie są przedsiębiorcami. W tym przypadku również badana jest ich sytuacja finansowa. Urząd sprawdza, czy wysokość dochodu po pokryciu kosztów utrzymania i bieżących obciążeń – czynszu, mediów, uregulowaniu zobowiązań wobec banku pozwala na spłatę zobowiązania podatkowego. Na umorzenie podatku mogą liczyć osoby w trudnej sytuacji, szczególnie gdy nie ma możliwości jej poprawy. Chodzi tu m.in. o osoby, które są bez pracy i ze względu na stan zdrowia lub podeszły wiek mają ograniczone możliwości jej podjęcia. Jeżeli sytuacja jest tak zła, że może doprowadzić do korzystania ze środków pomocy społecznej, kiedy ciężar utrzymania rodziny zostałby przerzucony na Skarb Państwa, wówczas urzędy przychylają się do wniosków o umorzenie zaległego podatku.
Kiedy sprawy kończą się w sądzie
Ważny interes podatnika lub interes publiczny nie przesądza o prawie do ulgi. Wiele zależy od indywidualnej decyzji urzędu skarbowego, choć nie może on przekroczyć granic swobodnej oceny faktów. Jeśli sprawa trafi do sądu, ten nie zmieni wprawdzie decyzji fiskusa, ale może zmusić go do ponownego jej rozpoznania i właściwego uzasadnienia swojego stanowiska. Tak było np. w sprawie, która zajmował się Naczelny Sąd Administracyjny 9 września 2014 r. NSA podzielił rozstrzygnięcie wojewódzkiego sądu, który uchylił decyzję i nakazał powtórne rozpatrzenie sprawy przez wrocławską izbę skarbową, która odmówiła umorzenia zaległości podatniczce z orzeczoną niepełnosprawnością. Kobieta nie pracowała, bez zatrudnienia pozostawał także jej mąż, syn przewlekle chorował i wymagał stałej opieki lekarskiej, a jedynym źródłem utrzymania rodziny był zasiłek społeczny. Zdaniem wojewódzkiego sądu administracyjnego organ przekroczył granice swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. WSA wskazał m.in., że ocena możliwości płatniczych powinna odnosić się do aktualnej sytuacji materialno-rodzinnej i zdrowotnej podatniczki. Nie ma znaczenia stan wcześniejszy. Niezrozumiałe dla sądu było to, że według urzędu okolicznością świadczącą przeciwko przyznaniu jej ulgi było to, że korzysta ona z pomocy społecznej. WSA stwierdził, że pomijając fakt, iż otrzymywana pomoc w znikomym stopniu zaspokaja potrzeby trzyosobowej rodziny, to brak udzielania ulgi w spłacie zaległości może jedynie spowodować większa potrzebę zwiększenia jej zakresu.
Podstawa prawna
Art. 67a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
