Przychód po stronie biorącego nie wystąpi, jeśli np. lokal udostępnia mu bez opłaty osoba zaliczona do I lub II grupy podatkowej
TEMAT NA ZAMÓWIENIE
Podatnik w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystuje majątek użyczony przez rodzinę i osoby trzecie. Czy powstaje dla niego przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń?
Umowa użyczenia uregulowana została w kodeksie cywilnym głównie z myślą o rzeczach ruchomych, ale jej przedmiotem mogą być również nieruchomości czy lokale. Co do zasady umowa taka generuje na gruncie prawa podatkowego przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń.
Jakie koszty
Zgodnie z art. 710 k.c. przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy w zakresie przewidzianym umową i przepisami prawa. Zgodnie natomiast z art. 713 k.c. biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Cechą zawartej przez przedsiębiorcę umowy jest zatem to, że używający użyczonego lokalu nie musi ponosić jakichkolwiek opłat z tego tytułu na rzecz rodziny albo osób trzecich. Wyjątek stanowią oczywiście koszty utrzymania lokalu i jego bieżącej eksploatacji.
Poprzez zwykłe koszty utrzymania należy rozumieć wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie. Chodzi więc o takie koszty, których poniesienie narzuca niezbędna potrzeba zachowania określonego stanu rzeczy. Za takie uważa się np. koszty konserwacji, bieżących remontów czy drobnych napraw.
Bezpłatność umowy użyczenia zgodnie z orzecznictwem i doktryną musi dotyczyć wszystkich elementów umowy. Nie może zatem nakładać na biorącego do używania obowiązku żadnych świadczeń na rzecz użyczającego.
Podatek dochodowy
W wyniku zawarcia umowy użyczenia przedsiębiorca może bezpłatnie dysponować przedmiotem użyczenia na cele prowadzonej działalności gospodarczej, co niewątpliwie oznacza powstanie po jego stronie określonych korzyści. Uzyskuje zatem nieodpłatne świadczenie. Stanowi ono przychód kształtujący podstawę opodatkowania w podatku dochodowym.
Na gruncie ustawy o podatku dochodowym przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności gospodarczej, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tych osób, mające konkretny wymiar finansowy.
Ustalenie wartości
Wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się następująco (art. 11 ust. 2a ustawy o PIT):
wjeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – wg cen stosowanych wobec innych odbiorców,
wjeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – wg cen zakupu,
wjeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu – w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu,
ww pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
W przypadku otrzymania częściowo odpłatnych rzeczy lub praw bądź świadczeń przychód ustala się jako różnicę między wartością rzeczy lub praw bądź świadczeń ustaloną według zasad obowiązujących dla świadczeń nieodpłatnych a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Przychód jednak nie wystąpi u biorącego do używania, jeżeli świadczącym nieodpłatnie jest osoba zaliczona do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. W związku z tym, jeśli użyczający jest dla biorącego:
wmałżonkiem, zstępnym (dzieckiem, wnukiem, prawnukiem itd.), wstępnym (rodzicem, dziadkiem lub babką, pradziadkiem lub prababką itd.), pasierbem, zięciem, synową, rodzeństwem, ojczymem, macochą, jednym z teściów (I grupa podatkowa) albo
wzstępnym rodzeństwa, jednym z rodzeństwa rodziców, zstępnym lub małżonkiem pasierbów, małżonkiem kogoś z rodzeństwa lub jednym z rodzeństwa tego małżonka, małżonkiem rodzeństwa małżonków, małżonkiem innych zstępnych (II grupa podatkowa)
– wówczas używający nie ustala z tego tytułu przychodu dla celów podatkowych.
Powyższe zwolnienie ma zastosowanie również wobec przedsiębiorców, co potwierdzają organy podatkowe.
Co istotne, opłaty na utrzymanie rzeczy, jak np. podatek od nieruchomości, energia w przypadku nieruchomości czy paliwo, nie będą stanowić dla użyczającego przychodu.
VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Za czynności zrównane z odpłatnym świadczeniem usług uznaje się dwa rodzaje świadczeń:
1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Uznanie umowy użyczenia lokalu za podlegającą opodatkowaniu VAT uzależnione jest od spełnienia warunków:
wbraku związku tej usługi nieodpłatnej (użyczenia) z przedmiotem działalności gospodarczej firmy;
wistnienia prawa do odliczenia VAT (chociażby w części) z tytułu nabycia towaru związanego z użyczeniem.
Przekazanie majątku do bezpłatnego używania realizowane jest dla celów innych niż prowadzona działalność. Jeżeli zatem spełniony został również drugi z wymaganych warunków, dotyczący prawa do odliczenia VAT, to czynność użyczenia majątku należy uznać za podlegającą VAT jako czynność zrównaną z odpłatnym świadczeniem usługi.
Świadczenie usługi użyczenia lokalu użytkowego wraz ze świadczeniami dodatkowymi stanowi jedną usługę, do podstawy opodatkowania której należy doliczyć również te świadczenia oraz zastosować jednolitą stawkę podatku, właściwą dla usługi zasadniczej, tj. 23 proc.
WAŻNE
W przypadku świadczenia usługi użyczenia lokalu wraz z odsprzedażą mediów na potrzeby użytkownika lokalu mamy do czynienia z jedną kompleksową usługą
Co na to fiskus
„(...) Jednakże przychodem dla Wnioskodawcy (jednego ze współwłaścicieli wynajmowanej części nieruchomości) nie będzie zapłacony przez spółkę jawną podatek od nieruchomości. Należy bowiem zauważyć, że jeżeli umowa użyczenia przewidywać będzie zapłatę podatku od nieruchomości przez spółkę biorącą tę nieruchomość do używania, to zapłacony przez spółkę podatek nie będzie stanowił dla jej współwłaścicieli nieodpłatnego świadczenia podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Podstawą generowania przychodów jest fakt zawarcia stosownej umowy między stronami. Jednakże przychodem użyczającego nie będą ponoszone przez biorącego do używania wydatki (opłaty) związane z przedmiotem użyczenia, jeżeli z zawartej między stronami umowy wynika, że biorący do używania jest zobowiązany do ich ponoszenia. Nie mieszczą się one bowiem w pojęciu świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak również nie powodują przysporzenia majątkowego po stronie użyczającego (...)”
Interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 28 kwietnia 2014 r., nr ILPB1/415-99/14-4/TW
„(...) Należy uznać, iż w przedmiotowej sprawie usługą podstawową jest usługa użyczenia lokalu użytkowego świadczona przez Wnioskodawcę, natomiast stosownie do postanowień umowy użyczenia kwota opłat z tytułu kosztów związanych z zapewnieniem mediów (dostawa wody, odbiór nieczystości, centralne ogrzewanie) pozostaje w bezpośrednim związku z przedmiotem umowy. Stanowią one integralną część świadczonych przez Wnioskodawcę usług. Pełnią funkcję pomocniczą w stosunku do usługi zasadniczej, jaką jest umowa użyczenia lokali. (...) Zatem w przypadku świadczenia usługi użyczenia lokalu wraz z odsprzedażą mediów na potrzeby użytkownika lokalu mamy do czynienia z jedną kompleksową usługą. Wobec powyższego przedmiotem opodatkowania jest skategoryzowana usługa, nie zaś zbiór wyodrębnionych w jej ramach usług (...)”
Interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 2 marca 2012 r., nr IPPP3/443-1549/11-2/KB
Podstawa prawna
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 ze zm.).
