Jedne wymagają wpisania go do karty pobytu, a inne – mimo że z przepisów taki obowiązek wynika – na brak tej informacji przymykają oko. Rozumieją, że prawo i życie nie zawsze idą ze sobą w parze

Karta pobytu to dokument potwierdzający tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu w Polsce. Ma ona zbliżony wygląd i funkcję do tej, jaką pełni dowód osobisty. Jej wydanie potwierdza, że osoba pochodząca spoza UE może legalnie przebywać w danym kraju, co jest niezbędne do podjęcia legalnego zatrudnienia. Karta zawiera informacje o cudzoziemcu, takie jak m.in. imię i nazwisko oraz adres zameldowania. [ramka] I właśnie adres zameldowania bywa problematyczny dla cudzoziemców lub ich przyszłych pracodawców, którzy pomagają im w przeprowadzeniu procedury. Zastanawiają się, czy uzyskanie karty jest w ogóle możliwe, gdy takiego adresu z różnych powodów nie ma. Pytają, czy tę informację można po prostu pominąć. A może – w sytuacji gdy cudzoziemiec nie dopełnił obowiązku meldunkowego – wystarczy umieścić w karcie pobytu adres zamieszkania? Sprawy nie ułatwia zapewne to, że urzędy podchodzą do tego różnie. I to mimo że karty pobytu bez adresu zameldowania wydawać raczej nie wolno. Tak wynika przynajmniej z art. 244 ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159). Co ważne, mowa jest w nim o adresie zameldowania, a nie adresie zamieszkania albo adresie, pod którym dana osoba przebywa, lub miejscu, którego dotyczy posiadana przez cudzoziemca umowa najmu. Jedyny przypadek, gdy przepisy zezwalają na pominięcie adresu zameldowania w karcie pobytu, to sytuacja, kiedy okres zameldowania nie przekracza dwóch miesięcy. Nie jest natomiast uregulowana okoliczność, w której cudzoziemiec nie jest w ogóle zameldowany i nie zamierza dokonać meldunku. To tyle, jeśli chodzi o prawo.
Takie dane należy podać
Aby uzyskać kartę pobytu, cudzoziemiec przebywający na terytorium Polski musi spełnić określone przez ustawę o cudzoziemcach przesłanki, m.in. uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE. Karta pobytu stanowi dodatkowy dokument otrzymywany przez cudzoziemca po uzyskaniu przez niego decyzji administracyjnej zezwolenia na pobyt. Co więcej, karta pobytu, wraz z dokumentem podróży – najczęściej z paszportem – uprawnia go do przekraczania polskiej granicy.
Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach w karcie pobytu umieszcza się następujące dane:
• imię (imiona) i nazwisko cudzoziemca oraz imiona rodziców,
• datę, miejsce i kraj urodzenia,
• adres zameldowania na pobyt stały lub czasowy,
• informację o obywatelstwie i płci,
• informację o wzroście w centymetrach i kolorze oczu,
• numer PESEL,
• informację o rodzaju udzielonego zezwolenia,
• obraz linii papilarnych,
• nazwę organu wydającego kartę,
• datę wydania oraz upływu okresu ważności karty,
• fotografię cudzoziemca,
• odpowiednie adnotacje w zależności od rodzaju zezwolenia.
Podejście liberalne...
Z praktyki wynika, że niektóre urzędy wojewódzkie zajmują mało restrykcyjne stanowisko i uznają, że adres zameldowania może – ale nie musi – zostać umieszczony w karcie pobytu. W konsekwencji przyjmują interpretację, że cudzoziemiec ma możliwość dokonania wyboru tego, czy w jego karcie pobytu zostanie wymieniony adres zameldowania. Urzędy te najczęściej wymagają przy tym, aby wybór następował poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia przez cudzoziemca jeszcze w trakcie postępowania o udzielenie zezwolenia na pobyt. Z kolei, jeżeli obcokrajowiec jest zameldowany i będzie chciał mieć zamieszczoną tę informację na karcie pobytu, to będzie musiał przedstawić zaświadczenie o meldunku, a także wniosek o umieszczenie zawartego w nim adresu na karcie. Jeżeli tego nie zrobi albo też w żaden sposób nie wyrazi takiej chęci, to urząd wyda kartę bez adresu.
Warto wiedzieć, że zaświadczenie o zameldowaniu nie jest dokumentem składanym w postępowaniu o udzieleniu zezwolenia na pobyt. Zatem jeżeli cudzoziemiec nie dostarczy go do urzędu, to urząd nie będzie jego adresu zameldowania znał i nie będzie miał możliwości wydania karty z adresem. Dlatego praktyką innych urzędów wojewódzkich, w szczególności jeżeli karta pobytu wydawana jest z urzędu, np. gdy jest to pierwsza karta pobytu cudzoziemca, jest wyznaczanie cudzoziemcowi terminu na przedłożenie zaświadczenia o zameldowaniu. Jeżeli cudzoziemiec nie złoży dokumentu meldunkowego w urzędzie w ciągu 14 dni od dnia otrzymania decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy, potraktowane zostanie to jako brak złożenia oświadczenia. Tym samym karta pobytu zostanie wydana bez wskazania adresu zameldowania.
...i rygorystyczne
Są jednak urzędy wojewódzkie, które podchodzą do tej sprawy bardziej rygorystycznie. Stosowana przez nie wykładania przepisów zakłada, że jeśli cudzoziemiec ma zameldowanie na okres przekraczający dwa miesiące, to adres ten zostanie zamieszczony na karcie pobytu. Nie pozostawiają więc cudzoziemcowi wyboru w tym zakresie, co prowadzi do sytuacji, w której przeprowadzając się do nowego miejsca, będzie musiał on każdorazowo wymienić kartę pobytu, ponieważ zmianie ulega informacja w niej umieszczona.
Spotkaliśmy się jednak z sytuacjami, że urzędy wojewódzkie, mimo stosowania powyższej bardziej rygorystycznej praktyki, w wyjątkowych okolicznościach zgadzały się na nieumieszczanie adresu zameldowania w karcie pobytu, np. jeżeli cudzoziemiec kupił mieszkanie i planował się do niego przeprowadzić w najbliższym czasie. Tym samym umieszczenie pierwotnie wskazanego adresu na karcie pobytu byłoby oczywiście bezcelowe, a karta pobytu musiałaby zostać w niedługim czasie znowu wymieniona na nową. Warto przy tym wskazać, że w zależności od praktyki stosowanej przez urząd niektóre z nich mogą oczekiwać pisemnego oświadczenia, że taka przeprowadzka jest planowana. Stanowi to dla nich dowód, że wpisywanie adresu zameldowania jest bezzasadne, a wydanie karty pobytu z adresem spowoduje dodatkową pracę dla i tak już obłożonego pracą urzędu, bo cudzoziemiec w krótkim czasie będzie musiał wymienić ją na nową.
Nie wszystko w rękach obcokrajowców
A co jeśli zaświadczenie o zameldowaniu nie jest możliwe do uzyskania, bo wynajmujący np. nie zgadza się na meldunek cudzoziemca? W takiej sytuacji niektóre urzędy wojewódzkie często (ale nie zawsze) wychodzą naprzeciw i zgadzają się na wydanie karty pobytu bez wskazania adresu zameldowania. Wówczas cudzoziemiec musi zazwyczaj złożyć stosowne oświadczenia, często pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Nieco inaczej wyglądać będzie jednak sytuacja, w której cudzoziemiec nie jest zameldowany i wyrazi chęć zamieszczenia na swojej karcie jedynie adresu zamieszkania lub pobytu. Nie będzie to możliwe. Choć podczas składania wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt cudzoziemiec musi przedstawić dokument potwierdzający swój pobyt w Polsce – np. umowę najmu, nie jest to wystarczająca podstawa do tego, by umieścić taki adres na karcie pobytu. Podany przez cudzoziemca adres ma znaczenie przede wszystkim korespondencyjne, a przepisy zezwalają na umieszczanie w karcie pobytu jedynie adresu zameldowania.
Dla wielu cudzoziemców najlepiej byłoby, żeby adres w ogóle nie był podawany. Byłoby to dla nich istotne udogodnienie. Przede wszystkim każda zmiana danych – w tym adresu – zawartych w karcie pobytu łączy się z koniecznością złożenia wniosku o wymianę posiadanej karty. Procedura ta jest formalistyczna, czasochłonna i często stresująca dla cudzoziemca nieznającego języka polskiego. Wymaga ona bowiem osobistego stawiennictwa w urzędzie, zarejestrowania terminu swojej wizyty, a także opłacenia zmiany karty. Ponadto termin na złożenie wniosku o wymianę karty pobytu z powodu zmiany danych jest bardzo krótki, ponieważ wynosi tylko 14 dni od dnia wystąpienia zmiany adresu zameldowania. W przypadku niezłożenia wniosku o wymianę karty pobytu cudzoziemiec może zostać ukarany karą grzywny. Wpisanie adresu w karcie może być zatem bardzo dużym utrudnieniem dla tych osób, które planują przeprowadzkę albo zwyczajnie nie są pewne, czy zostaną w danym miejscu na długo.
Z innej jednak strony posiadanie karty pobytu z adresem zameldowania powoduje, że cudzoziemiec będzie mógł za pomocą karty udowodnić swój adres zameldowania i nie będzie musiał nosić przy sobie zaświadczenia o zameldowaniu, np. jeżeli jest to potrzebne do założenia konta w banku. Brak adresu na karcie pobytu może powodować zatem również pewne utrudnienia (podobnie jak brak adresu w dowodzie osobistym).
Karolina Schiffter, adwokat, partner, PCS Paruch Chruściel Schiffter | Littler Global
Współpraca Katarzyna Wójcik